مچ پا از جمله مفاصل تحمل کننده وزن بدن میباشد که علاوه بر ساختار استخوانی برای پایداری خود بر سلامت لیگامانهای اطراف مچ  و همچنین عضلات عبور کننده در چهار طرف خود تکیه دارد. مجموع عناصر لیگامانی سمت خارج مچ پا تحت عنوان فیبولار کولترال(Fibular collateral)(عکس ۲) و در سمت داخل تحت عنوان کمپلکس دلتویید (Deltoid complex)(عکس ۳) نامیده میشوند.

سلامت قوزکهای داخل و خارج مچ پا (Medial and Lateral Malleoli) و نیز لیگامانهای مرتبط کننده استخوان نازک نی و درشت نی در انتهای تحتانی آنها(Syndesmosis) هم برای پایداری این مفصل ضروری هستند.

مکانیسمهای مختلفی برای پیچ خوردگی مچ پا مطرح هستند که مهمترین آنها چرخش به داخل(Inversion type)(عکس ۴)و چرخش به خارج(Eversion type)(عکس ۵) که به ترتیب با آسیب دیدگی عناصر لیگامانی سمت خارج(Fibular collateral) ،در مکانیسم اول، و عناصر لیگامانی سمت داخل(Deltoid complex). در مکانیسم دوم، همراه میباشند. نکته ای که باید متذکر شویم آن است که در شرایط آسیب شدید بجای این آسیبهای رباطی، شکستگیهای قوزک خارجی وداخلی را خواهیم داشت که در مبحث دیگری به بررسی آنها میپردازیم.(عکس ۶)

همچون سایر آسیبهای لیگامانی (رباطی) تقسیم بندی کلی بر اساس شدت به سه گروه میباشد که در گروه اول فقط کشیدگی نسبی در گروه دوم کشیدگی شدید به همراه پارگی خفیف و در گروه سوم پارگی کامل این رباطها مطرح میباشند که استراتژی درمانی مارا تحت تاثیر قرار میدهد.

در مرحله حاد بیماری تصمیم گیری درمانی بر اساس وجود یا عدم وجود شکستگی ، پایداری یا عدم پایداری مچ ، وجود یا عدم وجود ضایعات غضروفی همراه ، درجه اسیب لیگامانی و در نهایت سن بیمار و سطح فعالیت وی  میتواند متغییر باشد. این درمان دارای طیفی وسیع از بانداژ تا گچگیری و یا در نهایت عمل جراحی است و جهت تصمیم گیری نیاز مند معاینه دقیق توسط جراح استخوان ومفاصل ، رادیوگرافی و بعضا  MRI میباشیم.

بلافاصله بعد از آسیب اولین اقدام تا معاینه پزشک ارتوپد بی حرکت کردن مچ و استفاده از کیسه یخ جهت کاهش ورم (Edema) میباشد(عکس ۷)

بعد از معاینه و تهیه عکس توسط پزشک ارتوپد، آسیبهای خفیف تا متوسط که محدود به یک سمت مچ پا هستند را معمولا از طریق بانداژ و یا Taping و ادامه کیسه یخ تا ۴۸ساعت درمان میکنیم ،معمولا این بانداژ تا دوهفته ادامه یافته و بیمار بتدریج با کاهش درد آن را باز میکند، در طی این دوره بیمار علاوه بر راه رفتن تمرینات تقویتی مچ پا را که در ادامه آورده میشود را بطور مرتب انجام میدهد.(عکس ۸)

در آسیبهای یکطرفه شدید معمولا از گچ گیری ویا در صورت موجود بودن ،از بریس های مخصوص استفاده میکنیم ، نکته مهم در این درمان لزوم راه رفتن بیمار با این گچ یا بریس است که برای بدست اوردن نتیجه مناسب درمانی ضروری است ، طول مدت گچ گیری معمولا بین ۳ الی ۴ هفته میباشد که بدنبال آن یک دوره فیزیوتراپی را خواهیم داشت.(عکس ۹و۱۰ و۱۱)

وقتی اسیب به قدری شدید است  و هر دو طرف مچ آسیب رباطی داریم ، معمولا در همراهی با شکستگی یا اسیب syndesmosis بوده و عمل جراحی را به پزشک و بیمار دیکته میکند.

هر چقدر که شدت آسیب اولیه بیشتر باشد به مراتب احتمال بازگشت شخص به سطح فعالیت قبلی را کمتر کرده و به علاوه طول دوره درمانی و فیزیوتراپی بعدی نیز افزایش میابد.

مشکل اساسی در آسیب دیدگیهای مچ پا عدم توجه بیماران به بازتوانی و در نتیجه عدم بهبودی کامل علایم و تکرار این پیچ خوردگی است.

نکات مهم در بازتوانی یک پیچ خوردگی مچ پا:

۱) حداقل سه ماه جهت بازتوانی کامل زمان لازم است که بهتر است زیر نظر یک فیزیوتراپیست ماهر باشد ودر کنار ان تمریناتی  در منزل یا محل کار انجام پذیرد.

۲)در طول این سه ماه شخص باید از راه رفتن در زمینهای نا هموار خودداری نموده واز کفشهای ساق دار (High Top Shoe) استفاده کند(عکس (۱۲)

۳)ورزشکاران تا شش ماه در حین ورزش باید از تکنیکهای   Taping یا نوارهای کینزیو  جهت مچ پا علاوه بر کفش ساق دار استفاده کنند(عکس ۱۳و ۱۴)

۴)در طول این سه ماه بیمار روزانه حداقل ۱۰۰ بار تمرینات تقویتی عضلات چرخاننده به داخل و خارج مچ را انجام دهند.(عکس ۱۵و۱۶و۱۷)

۵)در صورت داشتن اضافه وزن حتما نسبت به کاهش آن اقدام کنند.

۶)از ماه دوم حداقل روزی ۳ نوبت هربار ۵ الی ۱۰ دقیقه بر روی پاشنه و سپس برروی پنجه راه بروند.(عکس ۱۸و۱۹)

۷)از شروع ماه سوم تمرینات تعادلی جهت بدست آوردن مجدد حس عمقی را بر روی سطح بی تعادل و یا صفحات مخصوص این کار را انجام دهند(عکس ۲۰)

۸)خانمها از پوشیدن کفشهای پاشنه بلند تا ۳ ماه خودداری نمایند(عکس ۲۱)

۹)جهت کاهش ورم پا از آویزان کردن پا برای مدت طولانی خودداری کرده و روزی یکبار مچ پا را در آب گرم ماساژ دهند.

۱۰) اگر بعد شش ماه انجام توصیه های بالا هنوز احساس ناراحتی در مچ پا وجود دارد باید جهت بررسی مجدد به پزشک ارتوپد معالج مراجعه نماید.

نکته اساسی که در پایان مجدداً متذکر میشویم این است که انجام باز توانی دقیقا به اندازه درمان اولیه دارای اهمیت میباشد.